การบริการ

ด้านบริการ

ภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาค
Department of Anatomic Pathology

งานบริการทางพยาธิวิทยากายวิภาค

โดยทั่วไปภาควิชามีงานบริการหลักอยู่ 3 ส่วน ได้แก่

การตรวจวินิจฉัยชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยา รวมทั้งการตรวจชิ้นเนื้อแบบแช่แข็ง
การตรวจทางเซลล์วิทยา
งานบริการทางด้านศพผู้เสียชีวิต

ห้องปฏิบัติการพยาธิวิทยากายวิภาคได้รับการรับรองมาตรฐานวิชาการโดยราชวิทยาลัยพยาธิแพทย์แห่งประเทศไทย นอกจากการตรวจชิ้นเนื้อทางพยาธิวิทยาเบื้องต้นโดยการย้อมสีฮีมาทอกซัยลินและอีโอซิน ซึ่งเป็นการตรวจย้อมมาตรฐาน พยาธิแพทย์อาจจะใช้การตรวจย้อมพิเศษทางฮีสโตเคมี, ทางอิมมูโนฮิสโตเคมี, หรือ อิมมูโนฟลูออเรสเซ็นต์ เพิ่มเติมเพื่อประกอบหรือยืนยันข้อวินิจฉัยเดิม ตลอดจนร่วมประชุมวางแผนการรักษาผู้ป่วย นอกจากนี้ยังมีการส่งตรวจชิ้นเนื้อแบบแช่แข็งซึ่งมีวัตถุประสงค์ เพื่อให้แพทย์ผู้ผ่าตัดทราบข้อวินิจฉัยโดยทันที เพื่อเป็นแนวทางที่แพทย์ผู้ผ่าตัดจะได้ให้การผ่าตัดรักษาที่เหมาะสมกับคนไข้รายนั้นต่อไป

การตรวจทางเซลล์วิทยาแบ่งเป็น การส่งตรวจเซลล์วิทยาจากปากมดลูก และจากระบบอื่น ๆ ซึ่งปัจจุบันการส่งตรวจเซลล์วิทยาจากระบบอื่นๆ มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ทั้งนี้เป็นเพราะการเจาะดูดเซลล์จากอวัยวะหรือการเจาะจากช่องในร่างกายเป็นที่นิยมใช้ของแพทย์ทางคลินิกเพิ่มขึ้น เนื่องจากมีหลักฐานว่าการตรวจเซลล์ด้วยวิธีนี้ สามารถให้การวินิจฉัยเป็นที่ยอมรับได้ในระดับหนึ่ง และแพทย์ก็มีประสบการณ์มากขึ้น

งานประเภทสุดท้ายที่ภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาคให้การบริการ ได้แก่ งานเกี่ยวกับผู้เสียชีวิต โดยที่ผู้เสียชีวิตทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นด้วยสาเหตุใด เช่น จากโรคหรือพยาธิสภาพ หรือ จากสาเหตุผิดธรรมชาติที่อยู่ในความรับผิดชอบของภาควิชานิติเวชศาสตร์ จะได้รับการส่งร่างมาเพื่อเตรียมความพร้อมต่อการทำพิธีตามประเพณีที่วัดต่อไป

ภาควิชามุ่งเน้นด้านการให้บริการทางพยาธิวิทยาที่ได้มาตรฐานแก่ผู้รับบริการ มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยการจัดตั้งทีมงานด้านพัฒนาคุณภาพของภาควิชา เช่น ทีม HA 5 ส. CQI ความเสี่ยงและ QA การศึกษา มีการ จัดทำวัสดุอุปกรณ์การเรียนการสอนต่างๆด้วยทรัพยากรภายในประเทศและจัดทำโดยบุคลากรของภาควิชาเอง สามารถนำมาเผยแพร่ให้ประชาชนที่สนใจดู ศึกษา นำไปประกอบการจัดงานนิทรรศการต่างๆตลอดจนนำมาใช้ในด้านการเรียนการสอน

การส่งตรวจชิ้นเนื้อ

ขั้นตอนการส่งตรวจทางพยาธิวิทยากายวิภาค

แช่ชิ้นเนื้อที่ได้จากการผ่าตัด ในน้ำยา 10% Buffered formalin (เพื่อป้องกันการเสื่อมสภาพ) โดยใส่ขวดปากกว้าง หรือถุงพลาสติกที่มีขนาดพอเหมาะกับชิ้นเนื้อซึ่งเมื่อชิ้นเนื้อแข็งเต็มที่แล้วสามารถนำชิ้นเนื้อออกมาได้สะดวก ขวดควรจะมีฝาปิดสนิทป้องกันการระเหยหรือ ถ้าใส่ถุงพลาสติกควรใส่ 2 ชั้นเพื่อป้องกันการแตกรั่วซึม และมัดปากถุงให้เรียบร้อย
ภาชนะหรือถุงที่ใส่ชิ้นเนื้อจะต้องมีฉลากที่ไม่ฉีกขาดง่ายเมื่อถูกน้ำ (ฉลาก สนพ.134 ก. สามารถเบิกได้ ที่พัสดุ) ระบุชื่อ – นามสกุล เพศ อายุ HN AN (ถ้ามี) วันที่ผ่าตัด Service ที่มาของชิ้นเนื้อว่าตัดมาจากอวัยวะใด ส่วนใด ของร่างกาย ข้างซ้ายหรือข้างขวา ทั้งนี้เพื่อป้องกันการสลับชิ้นเนื้อ
ชิ้นเนื้อที่ตัดออกมาจากตำแหน่งต่างกันต้องแยกส่งในต่างภาชนะ (1 ตำแหน่ง / 1 ภาชนะ)
การลงบันทึกการส่งตรวจชิ้นเนื้อในระบบคอมพิวเตอร์ในกรณีที่หน่วยงานที่ส่ง ลงบันทึกข้อมูลไม่ครบถ้วนหรือ ไม่ลงบันทึกการส่งตรวจใน คอมพิวเตอร์ ทางภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาคจะส่งสิ่งส่งตรวจกลับไปยังหน่วยงานนั้นๆเพื่อให้ดำเนินการแก้ไขให้ถูกต้อง
- ลงบันทึกการส่งตรวจชิ้นเนื้อในคอมพิวเตอร์ก่อนส่งสิ่งส่งตรวจมาที่พยาธิฯ โดยตรวจสอบว่ามีการบันทึกการส่งตรวจชิ้นเนื้อในคอมฯแล้วหรือไม่ก่อนทำการบันทึก ทั้งนี้เพื่อ ป้องกันการลงซ้ำซ้อน
- ชิ้นเนื้อที่ผู้ป่วยมีสิทธิ์ประเภทต่างๆ เช่น ประกันสังคม ประกันสุขภาพถ้วนหน้า ต้นสังกัด ให้ทำการบันทึกการส่งตรวจทันที เนื่องจากหากข้ามวันแล้วจะกลายเป็นชำระด้วยเงินสด
- การลงบันทึกขอตรวจพยาธิ
  - กรอกข้อมูลเบื้องต้นให้ครบถ้วน โดยเฉพาะประวัติและสิ่งตรวจพบ, การวินิจฉัยทาง คลินิก และชื่อ แพทย์ผู้ส่งตรวจ
  - แล้วคลิกที่ หัวข้อ 2 รายการตรวจ ให้ลงบันทึกช่องรายการก่อน ซึ่งจะมีให้เลือกดังนี้
    - Incisional biopsy(<2 ซ. ม.)
    - Punch biopsy(< 2 ซม.)
    - Excisional biopsy(2-5 ซม.)
    - Excisional biopsy(>5 ซม.)
    - Bone marrow biopsy
    - Bone biopsy
    - Fractional curettage
    - TUR
    - Cervical conization
    เลือกรายการให้ตรงกับสิ่งส่งตรวจ ภายหลังจากลงรายการแล้วให้คลิกไปที่ช่องระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์ว่าสิ่งส่งตรวจเป็นส่วนของอวัยวะอะไรตัดมาทั้งหมดหรือแต่เพียงบางส่วนเท่านั้น พิมพ์ให้ชัดเจน
    - กรณีที่ผู้ป่วย 1 คน ส่งชิ้นเนื้อหลายชิ้น ให้ลงบันทึกเพิ่มไปเรื่อยๆครั้งเดียวจนครบรายการทั้งหมดที่จะส่งตรวจ จึงทำการ SAVE ครั้งเดียว เช่น ผู้ป่วย 1 คนส่ง Skin 2 ชิ้น Skin at face and back ขนาด 3 และ 3.5 ซม. ให้ส่งแยก container มา และลงบันทึกในหัวข้อที่ 2 รายการตรวจ ตรงช่องรายการเป็น Excisional biopsy (2-5 ซม.) เลื่อน เคอร์เซอร์ไปที่จำนวนให้เปลี่ยนตรงช่องจำนวนจาก 1 เป็น 2 แล้วจึงคลิกที่ช่องระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์ 1. Skin at face 2. Skin at back แล้วจึง Save ครั้งเดียว
    - กรณีที่ผู้ป่วย 1 คนส่งชิ้นเนื้อ 3 ชิ้น เป็น Uterus, Ovary และ appendix ให้ลงบันทึกในหัวข้อที่ 2 รายการตรวจตรงช่องรายการเป็น Uterus แล้วจึงคลิกที่ช่องระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์ 1. Uterus แล้วเลื่อน เคอร์เซอร์กลับไปที่ช่องรายการคลิกขวาที่ เม้าส์เลือกเพิ่มรายการแล้วเลือก Ovarian mass แล้วจึงคลิกที่ช่องระบุสิ่งส่งตรวจพิมพ์ 2. ovary แล้วเลื่อน เคอร์เซอร์กลับไปที่ช่องรายการคลิกขวาที่ เม้าส์เลือกเพิ่มรายการแล้วเลือก Appendix คลิกที่ช่องระบุสิ่งส่งตรวจพิมพ์ 3. appendix แล้วจึง save ครั้งเดียว เป็นต้น
ในกรณีที่หน่วยงานที่ส่ง ลงบันทึกข้อมูลไม่ครบถ้วนหรือ ไม่ลงบันทึกการส่งตรวจใน คอมพิวเตอร์ ทางภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาคจะส่งสิ่งส่งตรวจกลับไปยังหน่วยงานนั้นๆเพื่อให้ดำเนินการแก้ไขให้ถูกต้อง

จุลพยาธิวิทยา(Histopathology)

หน่วยจุลพยาธิวิทยา มีหน้าที่หลักในการรับชิ้นเนื้อที่ผ่านกระบวนการเตรียมชิ้นเนื้อด้วยน้ำยาเคมี(Tissue processing) จากห้องปฏิบัติการศัลพยาธิวิทยา มาผ่านขบวนการ จนได้สไลด์ของเนื้อเยื่อ เพื่อที่พยาธิแพทย์จะนำไปตรวจวินิจฉัยด้วยกล้องจุลทรรศน์ และนำผลการวินิจฉัยไปเป็นแนวทางในการรักษาผู้ป่วยได้อย่างถูกต้อง

ชิ้นเนื้อที่ได้จาก biopsy การผ่าตัด หรือด้วยวิธีการอื่นๆที่ถูกส่งมาตรวจ โดยปกติชิ้นเนื้อที่มีขนาดน้อยกว่า 2 เซนติเมตร จนถึง 5 เซนติเมตร จะใช้ระยะเวลา 3 วันทำการนับจากวันที่รับสิ่งส่งตรวจ จึงจะสามารถออกเป็นสไลด์เพื่อส่งให้พยาธิแพทย์ได้ ยกเว้น ชิ้นเนื้อที่มีขนาดใหญ่ ชิ้นเนื้อที่สดมากๆ ซึ่งจะต้องทำการรักษาสภาพด้วยการแช่ในฟอร์มาลิน หรือเนื้อประเภท กระดูก เล็บ ที่มีความแข็ง จะต้องผ่านกระบวนการ Decalcification เพื่อให้สามารถตัดได้ก่อน จึงจะเข้าสู่การเตรียมชิ้นเนื้อต่อไปได้ โดยหน่วยจุลพยาธิวิทยาสามารถออกสไลด์ชิ้นเนื้อได้ 100% ต่อวัน

ขั้นตอนในการปฏิบัติงานจุลพยาธิวิทยา

ให้แจ้งการขอตรวจ frozen ล่วงหน้าก่อนอย่างน้อย 1 วัน (นอกเหนือจากที่ระบุไว้ในตารางการผ่าตัด ต้องแจ้งให้เจ้าหน้าที่ภาควิชา พยาธิวิทยากายวิภาคทราบหรือพยาธิแพทย์ผู้รับผิดชอบอย่างน้อย 30 นาที) ทางโทรศัพท์หมายเลข 3221-3222 ต่อ 503 โดยแจ้งรายละเอียดผู้ป่วย ดังนี้ ชื่อ-นามสกุล เลขที่โรงพยาบาล สิ่งส่งตรวจ การวินิจฉัยเบื้องต้น แพทย์ผู้ผ่าตัด และเบอร์โทรศัพท์ ที่จะติดต่อกลับเพื่อบอกผล การทำ frozen section
เมื่อแพทย์ทำการผ่าตัดแล้วให้นำสิ่งส่งตรวจใส่ภาชนะหรือถุงพลาสติกเป็นชิ้นเนื้อสด (Fresh tissue) โดย ไม่ต้องใส่ น้ำยา 10% บัฟเฟอร์ฟอร์มาลิน ติดฉลาก เขียน ชื่อ-นามสกุล อายุ เลขที่โรงพยาบาลของผู้ป่วย ชื่อแพทย์ผู้ทำการผ่าตัด ชนิดของชิ้นเนื้อ ตำแหน่งของชิ้นเนื้อ พร้อมทั้งลงบันทึกการส่งตรวจทางระบบคอมพิวเตอร์ ลงประวัติและรายละเอียดการวินิจฉัยโรค ชื่อแพทย์ผู้ทำการผ่าตัดให้เรียบร้อย ครบถ้วน
นำสิ่งส่งตรวจส่งที่ห้องปฏิบัติการภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาคทันที ตั้งแต่ 08.00-15.00 น.
***เนื่องจากมีความเสี่ยงในการได้รับเชื้อจากการปฏิบัติงาน ทางภาควิชาฯ จะไม่รับทำ frozen section ในกรณีต่อไปนี้
- ผู้ป่วยติดเชื้อ HIV
- ผู้ป่วยวัณโรค และชิ้นเนื้อที่สงสัยว่าเป็นวัณโรค
- ผู้ป่วยโรคร้ายแรง ตามดุลยพินิจของพยาธิแพทย์

การส่งตรวจทางอิมมูโนพยาธิวิทยา แบ่งเป็น 2ประเภท

อิมมูโนฮีสโตเคมี
การย้อมพิเศษทางอิมมูโนฮีสโตเคมี (Immunohistochemistry) เป็นการศึกษาโดยการใช้ Antibody ที่มีความจำเพาะสำหรับ Antigen แต่ละชนิดเป็นตัวจับ Antigen นั้นๆมีประโยชน์ช่วยวินิจฉัยโรคจากเนื้อเยื่อที่ตัดออกมาตรวจในกรณีที่ไม่สามารถวินิจฉัยได้แน่นอนจากการศึกษาเนื้อเยื่อโดยวิธีการ ย้อมสี Hematoxylin & eosin ที่ใช้ในการศึกษาตามปกติ เช่น ในโรคติดเชื้อ และมะเร็งหลายชนิดซึ่งมีรูปร่างเปลี่ยนไปจากปกติหรือมีการแพร่กระจายจากอวัยวะปฐมภูมิไปที่ต่าง ๆ ก็จะทำให้แปลผลได้ยาก จึงจำเป็นต้องอาศัยการตรวจด้วยวิธีพิเศษนี้ เข้ามาช่วยเพื่อทำให้สามารถแปลผลได้มั่นใจและถูกต้องมากขึ้น

ชนิดของแอนติบอดี้ที่มีบริการในงาน immunohistochemistry 115 ชนิด สามารถดูรายละเอียดแต่ละชนิดตามลิงค์ที่ให้ไว้

อิมมูโนฟลูออเรสเซนต์ แบ่งเป็น

Direct immunofluorescence
สิ่งส่งตรวจ : kidney, skin (Fresh tissue)
ขั้นตอนการส่งตรวจ
โทรแจ้งเจ้าหน้าที่ล่วงหน้าส่งเป็นชิ้นเนื้อสดไม่ผ่านการแช่น้ำยา ภาชนะที่ใส่ต้องมีฉลากไม่ฉีกขาดง่าย ระบุ ชื่อ-นามสกุล เพศ อายุ HN AN วันที่ผ่าตัด และระบุว่าเป็นชิ้นส่วนใด (Skin หรือ kidney)
- แพทย์ผู้ขอส่งตรวจลงบันทึกขอตรวจในคอมพิวเตอร์ให้ถูกต้องครบถ้วน
- เจ้าหน้าที่พยาธิฯ ตรวจความถูกต้อง
- รับสิ่งส่งตรวจ
Indirect immunofluorescence
สิ่งส่งตรวจ : Blood clot ไม่น้อยกว่า 5 cc. ติดฉลากให้ครบถ้วนถูกต้อง
ขั้นตอนการส่งตรวจ
- แพทย์ผู้ขอส่งตรวจลงบันทึกขอตรวจในคอมพิวเตอร์ให้ถูกต้องครบถ้วน
- เจ้าหน้าที่พยาธิฯ ตรวจความถูกต้อง
- รับสิ่งส่งตรวจ

การส่งตรวจทางเซลล์พยาธิ

ขั้นตอนการส่งตรวจทางเซลล์วิทยา

สิ่งส่งตรวจทุกชนิดต้อง ระบุชื่อ – นามสกุลผู้ป่วย อายุ, เพศ, เลขที่ภายนอก, เลขที่ภายใน (ถ้ามี) ชนิดของส่งตรวจและหรือตำแหน่งและระบุความต้องการตรวจให้ชัดเจน กรณีเป็น Pap smear ให้เขียน ชื่อ, HN ผู้ป่วยที่หัวสไลด์ด้วยดินสอดำให้ชัดเจน และอ่านง่าย
การลงบันทึกการส่งตรวจทางเซลล์วิทยาในคอมพิวเตอร์ระบบใหม่ (สามารถลงบันทึกการส่งตรวจทางเซลล์พยาธิวิทยาในคอมพิวเตอร์ระบบใหม่โดยไม่ต้องส่งใบส่งสิ่งส่งตรวจ) ลงบันทึกการส่งตรวจในคอมพิวเตอร์ก่อนส่งสิ่งส่งตรวจมาที่พยาธิฯ โดยตรวจสอบว่ามีการบันทึกการส่งตรวจในคอมฯ แล้วหรือไม่ก่อนทำการบันทึก ทั้งนี้เพื่อป้องกันการลงซ้ำซ้อน ผู้ป่วยที่มีสิทธิ์ประเภทต่างๆ เช่น ประกันสังคม, ประกันสุขภาพถ้วนหน้า, ต้นสังกัด ให้ทำการบันทึกการส่งตรวจทันที เนื่องจากหากข้ามวันแล้ว จะกลายเป็นชำระด้วยเงินสด การลงบันทึกในคอมพิวเตอร์ หน้าจอ บันทึกขอตรวจพยาธิ กรอกข้อมูลเบื้องต้นให้ครบถ้วน โดยเฉพาะประวัติและสิ่งตรวจพบ, การวินิจฉัยทางคลินิก และชื่อแพทย์ผู้ส่งตรวจ
คลิกที่หัวข้อ รายการตรวจ ให้ลงบันทึกช่องรายการก่อน ซึ่งจะมีให้เลือกดังนี้
Cervical and vaginal smear
Fine needle aspiration
Others smear
- กรณีเป็นการส่งตรวจ Pap smear ให้เลือกช่องรายการเป็น Cervical and vaginal smear แล้วให้คลิกไปที่ ระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์รหัสของทางห้องตรวจนรีเวชหรือวางแผนครอบครัว เช่น J22, ล 32 หรือ Pap เป็นต้น แล้วจึง Save
- กรณีที่สิ่งส่งตรวจเป็น FNA ให้เลือกช่องรายการเป็น Fine needle aspiration แล้วให้คลิกไปที่ระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์รายละเอียดเจาะจากอวัยวะใดข้างซ้ายหรือขวา เช่น Lt. Thyroid เป็นต้น แล้วจึง Save
- กรณีที่สิ่งส่งตรวจเป็น Effusion ให้เลือกช่องรายการเป็น Others smear แล้วให้คลิกไปที่ระบุสิ่งส่งตรวจพิมพ์รายละเอียด สิ่งส่งตรวจมาจากอวัยวะใด เช่น Ascitis, Pericardial effusion เป็นต้น แล้วจึง Save
- กรณีที่เป็นสิ่งส่งตรวจอื่นๆ ให้เลือกช่องรายการเป็น Others smear แล้วให้คลิกไปที่ระบุสิ่งส่งตรวจ พิมพ์รายละเอียด สิ่งส่งตรวจมาจากอวัยวะใด ต้องการย้อมอะไร แล้วจึง Save
ในกรณีที่หน่วยงานที่ส่ง ลงบันทึกข้อมูลไม่ครบถ้วนหรือ ไม่ลงบันทึกการส่งตรวจใน คอมพิวเตอร์ทางภาควิชาพยาธิวิทยากายวิภาค จะส่งสิ่งส่งตรวจกลับไปยังหน่วยงานนั้นๆเพื่อให้ดำเนินการแก้ไขให้ถูกต้อง